Vorige week zaterdag was het AC Portus de plaats voor een dialoogcafé over het toekomstige woonproject aan de Schipperskaai in de Oude Dokken. Drie geselecteerde ontwerpteams stelden hun ideeën en ontwerpen voor, waarna de vele aanwezigen elk voorstel uitgebreid konden bespreken.
Dit dialoogcafé kwam er naar aanleiding van de start van de eerste fase van het project Oude Dokken. De komende jaren verrijzen er in het volledige gebied rond de Oude Dokken maar liefst 1500 woningen en daarvan zal eerst het oostelijk gedeelte van het Handelsdok gerealiseerd worden met zo’n 350 woningen, groen, een lagere school, crèche en sporthal langs de Schipperskaai.
Een deel van de voorzieningen om deze nieuwe wijk te ondersteunen werd ondertussen reeds gerealiseerd. De Bataviabrug laat al een tijdje toe om fietsers en voetgangers gemakkelijk het water van het Handelsdok over te steken zonder te moeten rondgaan via de Muide of Dampoort. Dit is slechts de eerste brug van een reeks van drie fietsersbruggen over het water.
Ook een deel van de grote kaaipromenade werd aangelegd met de aanlegsteigers voor woonboten, zoals een tijdje geleden nog te lezen viel op onze blog. Deze promenade wordt op termijn een 15 meter brede verkeersvrije as langs het water.
De Verapazbrug (voorheen bekend als de Handelsdokbrug) die de kleine ring moet verleggen om de verkeersdruk op de Muide te verlichten, zou er moeten komen in 2016. Deze cruciale verkeersknoop verbindt Dok Noord met de Afrikalaan. Zo verschuift het verkeer van de dichtbevolkte buurten rond het Stapelplein naar de eerder braakliggende gronden naast de spoorbedding. Ook zal door het verleggen van de ring, worden de Oude Dokken nog beter ontsloten waardoor het echt een deel van de stad wordt dat binnen de Gentse ring ligt.
Voor de bouw van de woningen en de aanleg van de groene zones doet het stadsontwikkelingsbedrijf sogent beroep op een private partner dat is samengesteld uit verschillende specialiteiten op vlak van architectuur, duurzaamheid, financiën, etc.. Zaterdag stelden drie van deze teams dus hun voorstellen voor voor het algemeen publiek.
De ontwerpen zijn gebaseerd op het originele masterplan van OMA en het ruimtelijk uitvoeringsplan dat daaruit volgde:
- minimum 20% grondgebonden woningen (eigen toegangsdeur aan het maaiveld)
- minimum 20% sociale woningen
- minimum 20% bescheiden woningen
- gemiddelde bouwhoogte van 18 meter
- loodrechte straten op het water, dus geen muur creëren tussen het water (cfr. onze kust)
- hoogte-accenten met torens van 40 tot 60 meter
- …
Omdat deze selectieprocedure een ingewikkeld gebeuren is, en er geen procedurefouten gemaakt mogen worden, kunnen wij u dus ook (voorlopig) geen beeldmateriaal tonen van de getoonde ontwerpen. Wel kunnen wij u zo objectief mogelijk proberen verwoorden wat de drie voorstellen inhouden.
Voorstel team 1
Bij het eerste ontwerp viel de groene aanpak meteen op in de vele beeldjes van het project. Het ontwerp werd van onderuit opgebouwd in overleg met heel wat overheids- en privé-diensten zodat de leefbaarheid, milieuvriendelijkheid en duurzaamheid van het project gewaarborgd was.
Gebaseerd op het brochette-masterplan van OMA, werd het ontwerp een speellint van verschillende bouwrijen en -blokken die variëren in hoogte, volume en architectuur. Groene gevels, terrassen en daken geven visueel een erg rustige indruk en benadrukken de groene aanpak met het verticaal en horizontaal groen, het hoog en laag groen.
Alle woningen werden ontworpen met een optimaal zicht/licht-ratio en qua woontypologieën staat diversiteit en collectiviteit centraal. De vier verspreide, en totaal verschillende woontorens werden zo ontworpen dat ze ook perfect leefbaar zijn voor grotere gezinnen, met genoeg open ruimte. Nieuwe woonvormen voor gestapeld wonen door middel van duplexen, open galerijen, etc. moeten afstappen van de traditionele manier van wonen in torens of hogere appartementsgebouwen.
Co-housing, gemeenschappelijke moestuintjes en andere gemeenschappelijke voorzieningen moeten de leefbaarheid en interactiviteit tussen de vele nieuwe bewoners aanmoedigen. Buurtondersteunende functies zoals een grote private crèche, een bio-kruidenierszaak, een fietsenherstelplaats, etc. moeten de identiteit van de nieuwe omgeving opbouwen.
Slechts enkele straten zijn toegankelijk voor auto’s, waardoor een heel groot deel van het ontwerp verkeersluw blijft en dus plek is voor speelstraten en andere open ruimtes tussen de gebouwen.
Op vlak van duurzaamheid wil dit ontwerp volledig zijn eigen energie gaan opwekken via wind, water (van het dok) en biogas (compostering). Grijs water uit de badkamers, wasmachines, etc. wordt ook verzameld om te hergebruiken voor verschillende doeleinden.
Ook wil men in dit voorstel een coöperatieve oprichten die al deze – toch wel dure – ingrepen financieel moet ondersteunen.
Voorstel team 2
In het tweede voorstel werd resoluut gegaan voor een ‘dam’ tegen het lawaai van de Afrikalaan en de achtergelegen spoorwegbundel. Drie torens van gelijke hoogte en langwerpige bouwblokken vormen een akoestische barrière langs de Koopvaardijlaan. De openingen in deze ‘muur’ voor straten of assen naar het water zorgen voor een akoestisch lek, maar daar zorgen groene heuvels voor de absorptie van geluidsoverlast komende van de Afrikalaan.
Het gelijkvloers van deze strook wordt volledig opengewerkt, zodat er geen visuele grens ontstaat tussen de achtergelegen wijk aan de Koopvaardijlaan. Omdat de onderste verdiepingen van woontorens vaak de minst kwalitatieve zijn, worden deze ingericht als parkeerverdiepingen die toegankelijk zijn via een autolift.
In het zuiden van de wijk, dichter bij de Dampoort en aan de kaai, komt een vierde toren, als afsluitende landmark zoals de betoncentrale het afsluitende element is aan de noordzijde van de nieuwe wijk.
Ook hier wordt de hele wijk autovrij en worden de resterende circulatiewegen en publieke ruimte ingevuld met afgevlakte kasseistenen die het industrieel verleden terug boven moeten halen. Als gevelmateriaal staat baksteen centraal omdat dit ecologisch het meest verantwoorde is. Dieprode bakstenen vormen de algemene trend van de gebouwen.
De woningen hebben geen privé-tuinen maar hebben een terras, loggia, etc. die uitkomt op een collectieve tuin. Opnieuw wordt ingespeeld op co-housing met gemeenschappelijke moestuinen en dakterrassen die verder de aanwezigheid van groen en collectiviteit moet doortrekken in het ontwerp.
Een afwisseling van groene en grijze stroken tussen de bouwblokken moeten zorgen voor een variërend ritme. De groene stroken zijn deze collectieve tuinen tussen twee bouwrijen, terwijl de grijze stroken een soort langwerpige pleinen worden met bomen.
Ook hier gaat men voor een energie-neutrale wijk met enkel passiefwoningen. Dit wil zeggen dat de wijk zijn eigen energie opwekt door middel van warmtepompen die de energiebehoefte van de hele site opvangt en elke woning sowieso al amper energie nodig heeft.
Voorstel team 3
Het derde en laatste ontwerp bestaat uit een fijn ritme van langwerpige bouwvolumes, haaks op de kaai en het water. De gebouwen bakenen de ruimte her en der af, waardoor kleine en intiemere plekken gecreëerd worden. De strakkere, uniforme architectuur zorgt voor een algemene eenheid.
De promenade aan het dok wordt ook dwars doorgetrokken in de verkeersluwe stroken tussen de gebouwen om zo het contact en de overgang tot het water constant te houden en niet abrupt te doen eindigen of starten. Langs de kade wordt het gelijkvloers van de gebouwen een lange actieve plint met verschillende functies zoals publieke ateliers en een markt dat de betonnen balken van de huidige DOK-loods hergebruikt.
Torens langsheen de Koopvaardijlaan zijn een mengeling van sociale, bescheiden en marktconforme woningen waardoor een gezonde mix ontstaat van verschillende type inwoners.
Het ontwerp speelt goed in op de gemeenschappelijke activiteiten en collectiviteit. Privé-tuinen worden gekoppeld aan collectieve tuinen met ruimte voor te zitten, spelen en samenkomen en lopen in elkaar over waardoor de bewoners verschillende soorten ’tuin’ kunnen gaan gebruiken naargelang hun noden naar privacy. Co-housing brengt ook in dit voorstel een nieuwe kijk op de manier van samenwonen.
Net zoals in de vorige twee voorstellen, wordt hier volop gegaan voor een optimale aanwezigheid van groen, zowel op het maaiveld als op de daken van de woningen en appartementsgebouwen.
In alle voorstellen wordt de realisatie opgedeeld in verschillende bouwfases, te starten vanaf de voormalige betoncentrale van Interbeton, zodat de activiteiten van DOK zolang mogelijk aanwezig kunnen blijven en betrokken kunnen worden tot de reeds gerealiseerde wooneenheden.
Alle teams bestaan dus zoals voorheen vermeld uit een samenwerking tussen verschillende partijen. Deze teams zijn (in willekeurige volgorde):
- Stéphane Beel Architects, Maat-ontwerpers, BLAF architecten, denc!-studio, Onix, Ontwerpbureau Pauwels, Re-Vive, Vanhaerents Development, Van Roey Vastgoed, Ingenium nv, Hydroscan, Vectris cvba, Common Ground, Daidalos Peutz bouwfysisch ingenieursbureau, E-STER, DEC, ESA, ELD en Artes Depret
- Wiel Arets Architecten, Robbrecht en Daem, De Smet Vermeulen Architecten, evr-Architecten, Matexi City Development, Cohousingplatform vzw, 3E Actiflow, VITO, Mint, Establis, Otwee, Cohousing Projects, Cubigo en CLT Gent
- Atelier Kempe Thill bv, Sergison Bates architects, LLP, 360 Architecten, Bureau Bas Smets, Nu architectuuratelier, Atelier Bow Wow, HUB architecten, Arch & Teco, Willemen Real Estate, DMI Vastgoed nv, Willemen General Contractor nv Democo nv, In Advance nv, Willemen Groep nv, Exequtes Group, Buur cvba, Hooox, DGMR, Iftech, Immoterrae i.s.m ABO consult, Levanto vzw, Job & Co, Triodos Bank, Home Invest Belgium, Vulpia, Boondoggle, Generatielink – Miet Timmers, Cedubo – To Simons, Vitale stad – Peter G. De Bois, Creative Cities – Evert Verhaegen, Degage, Carambla en Samenhuizen vzw
Op 20 november 2013 komt de beoordelingscommissie samen die de opmerkingen van het dialoogcafé in acht zal nemen om een top 3 op te stellen die tegen de jaarwisseling bekend zal gemaakt worden. Daarna beginnen dan de onderhandelingen met de teams om een definitieve partner vast te leggen. De eerstesteenlegging moet je echter niet verwachten voor 2015.
Tekst: Fréderic Louis / Illustraties: NERO Architecten / Foto’s: Lucas Selfslagh