In een nieuwe reeks ‘Op ’t randje’ duikt Gentcement het verleden in en rakelt het Gentse projecten op die nooit werden uitgevoerd. We zoeken uit waarom, en of het uiteindelijk een goede zaak is geweest dat deze – vaak ingrijpende – projecten er nooit zijn doorgekomen. Zo was er rond de jaren ’70 in Gent bij de stad en de toenmalige Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Gent (MIVG) een wens om een pre-metrolijn aan te leggen.
Gent kende 50 jaar geleden, net als een groot deel van Vlaanderen, een uitzonderlijk dicht tramnetwerk. Een groot deel van de huidige stadslijnen van het openbaar vervoer werd toen bediend door trams. Zo kon je zonder problemen een tram aan de Vooruit nemen die je naar Oostakker bracht, of een tram in Mariakerke die je aan het station Gent Sint-Pieters afzette.
In de beruchte jaren ’60 waren maatschappelijke verschuivingen de oorzaak van heel wat ruimtelijke conflicten. Gemotoriseerd vervoer voor de massa zorgde voor een enorme stijging van de welvaart en had een enorme impact op de vrije tijd van de doorsee Belg. De trams, die heel wat reizigers verloren aan de opkomst van de auto, zaten steeds vaker vast in het verkeer. Door de vele voordelen van het persoonlijk vervoer werd onze omgeving volledig hertekend in een hiërarchische opzet waarin de auto centraal stond. In Gent zijn er talloze voorbeelden van deze drastische verschuivingen, zoals het dempen van de Reep en het overwelven van de Leie aan de Ajuinlei om de gewonnen ruimte te gebruiken als ordinaire parkeerplaatsen. Uiteindelijk bleven er slechts enkele tramlijnen over die tot op heden worden gebruikt, en waarvan men de voornaamste lijnen (3 en 7) in de toekomst terug in ere wil herstellen.
Gelukkig zijn er ook een aantal plannen die het niet haalden. Eén daarvan was een heuse premetro in Gent, waarbij nog meer waterwegen en openbare ruimte sneuvelden om de auto vrije doorgang te verlenen. Specifiek dateren de plannen uit de jaren ’70 en betroffen ze de toenmalige hoofdlijn van Gent: tram 4, een lijn die sterk overeenkomt met wat wij nu kennen als tram 1. Het traject liep vanaf Gent Sint-Pieters ondergronds door de Koningin Elisabethlaan tot aan het kruispunt met de stadsring. Daar boog de koker af richting de Bijloke, om vervolgens de Leie te volgen richting het centrum. De bedoeling was om de Leie te dempen over de volledige afstand tussen de Godshuizenlaan en het Oude Gerechtsgebouw. Bovenop de oude rivierbedding zou een 2×2 rijbaan ingepland worden die het centrum verbond met de stadsring.
Vanaf het Oude Gerechtsgebouw liep de koker gewoon in de Leie, tot aan ’t Sluizeken. Er is weinig informatie te vinden over geplande stopplaatsen, behalve bovenstaande illustratie van een stopplaats aan de Predikherenlei. Je kan opmerken dat beide kokers boven elkaar liggen, hoogstwaarschijnlijk om ruimte te besparen en recreatievaart mogelijk te houden. Het ‘extra’ perron in vergelijking met traditionele metrostations maakte het mogelijk om de stoptijd te minimaliseren, aangezien reizigersstromen per lijn gesplitst werden. Uiteindelijk zouden er bijkomende stations op de Korenmarkt ingepland worden, en dat is volgens ons de verklaring voor de ietwat zuidelijke inplanting van dit station.
De CVP (CD&V) was heel gedreven om deze lijn te verwezenlijken. De socialistische oppositie en de Gentse bevolking waren echter niet gediend met de pre-metro. Op het punt dat er al boringen werden uitgevoerd door de MIVG (een lokale versie van haar uiteindelijke opvolger De Lijn), werd de tegenstand zo groot dat de verkeersminister uiteindelijk de plannen staakte.
Uiteindelijk blijkt het een goede zaak dat deze plannen nooit zijn doorgegaan. Louter de inplanting van een 2×2 rijbaan verbinding tussen de stadsring en het centrum zou een nefaste impact op de stad en haar mobiliteit gehad hebben. In die dagen was er nog geen sprake van voetgangersgebieden, ondergrondse parkings en parkeerroutes. Ook het dempen van de Leie over een afstand van 850 meter zou waarschijnlijk tot op vandaag een litteken in het stedelijk weefsel van Gent zijn geweest.
De stad zou sowieso baten bij een goed uitgewerkte pre-metrolijn, maar het valt te betwijfelen of een pre-metro in Gent wel wenselijk is. Er is teveel sprake van structurele problemen, die je niet oplost door in te zetten op één bepaalde vervoersmodus. Er is niet eens sprake van een écht tramnetwerk, en wanneer het over uitbreiding gaat blijft het al jaren bij woorden. De conclusie blijft dat het een enorme zonde is dat zoveel tramkilometers sneuvelden in de laatste helft van vorige eeuw.
Tekst: Lucas Selfslagh / Bronnen: Stijn Hosdez & eriktram / Illustraties: MANUFACTUM
ik denk dat de auteur nachtmerries heeft van auto’s…
Mooi artikel! Trouwens, leuk om nog te vermelden, vergeet niet dat de premetro mogelijk was omdat de ringvaart net afgewerkt was. Het water van de Leie, die heel sterk kan toenemen op heel korte tijd na regen, werd zo afgeleid rondom Gent. Gent werd zo van een ‘moeras’ een ‘woestijn’, waarbij alle rivieren bij wijze van spreken door de blokkering van sluizen langerekte vijvers werden. Het water stroomt dus niet meer in Gent. Dus dan kan je ze ook makkelijk droogleggen of ondertunnelen. Trouwens, dit is ook een van de redenen waarom het hitte-eiland sterker geworden is. Niet stromend water mengt niet en warmt sneller op.