De Boekentoren is bijna terug op de steigers. Tegen het einde van 2018 zijn de gevelwerken afgerond en kan de focus van de restauratiewerken verlegd worden naar het interieur. Zo wordt de Boekentoren in al zijn glorie hersteld. Een uitgelezen moment om ook het ander erfgoed van Henry van de Velde in en rond Gent in de kijker te zetten.
De meesten ons kennen Henry van de Velde als de ontwerper van de vierde toren van Gent. “Veel mensen weten niet dat Henry van de Velde destijds ook gevraagd werd om een privéwoning te ontwerpen in Sint-Denijs-Westrem voor de Gentse koffiehandelaar en kunstliefhebber Maurice Colman”, zegt architect en van Velde-specialist Benoît Vandeputte. Dit was echter niet de eerste opdracht voor van de Velde: in 1930 had Colman al de opdracht gegeven voor het bouwen van zijn buitenverblijf Noordhinder-Westhinder op de dijk in Knokke-Heist; een koppelwoning die hij samen met kunstschilder Albert Saverys had laten optrekken.
Rond 1938 wil Colman een nieuwe villa laten bouwen in de nieuwe verkaveling Soenenspark in Sint-Denijs-Westrem en doet hiervoor opnieuw beroep op van de Velde, die initieel de vraag weigert. Hij werkt in die periode aan het paviljoen voor de wereldtentoonstelling in New York en heeft hiermee de handen vol. Uiteindelijk besluit van de Velde de schetsen voor zich te nemen en de rest van het ontwerp te laten uittekenen door zijn assistent Marcel Gérard. Kort na het in gebruik nemen van de villa slaat het noodlot toe: tijdens een schoonmaakbeurt vindt er een ontploffing plaats, waarbij Mevrouw Colman en een werkster om het leven komen en een vleugel van de woning volledig vernield wordt. Later zal de woning hersteld worden volgens de oorspronkelijke plannen.
Woning Colman heeft, als enig gebouw uit van de Veldes tweede Belgische periode (1926-1948), een hellend dak, waardoor ze eerder behoudsgezind dan radicaal vernieuwend overkomt. “De brede ramen en deuren in fijne stalen profielen en oorspronkelijke hekkens in metalen buizen – die vandaag helaas verdwenen zijn – zijn echter typische elementen voor deze tweede Belgische periode en komen in bijna in elk ontwerp uit deze periode voor”, zegt Vandeputte. De villa, die niet als monument beschermd is, is goed bewaard en kan niet van op straat gezien worden, omwille van de dichte beplanting rondom de woning.
Henry van de Velde ontwierp eveneens een aantal gebouwen die veel opmerkelijker en zichtbaar zijn voor het grote publiek en dit slechts op enkele kilometers in vogelvlucht van Gent. Zo ontwierp hij in Astene (Deinze) aan de Leie zowel de Polikliniek voor Inwendige Ziekten als Villa Landing voor dokter Adriaan Martens. “Dokter Martens was niet alleen een voormalig activist tijdens de Eerste Wereldoorlog en pionier specialist in inwendige ziekten en dieetleer, hij was ook bekend in de politieke wereld. In 1939 veroorzaakte zijn benoeming aan de Koninklijke Academie voor Geneeskunde de val van de regering-Spaak” licht Vandeputte toe.
In 1931 kreeg van de Velde de opdracht van Dr. Martens een ontwerp uit te werken voor een polikliniek en een woonhuis aan weerszijden van de Emiel Clauslaan, op gronden die hij, onder andere van George Minne, gekocht had. De bouwwerkzaamheden waren respectievelijk klaar in 1934 en 1935. Op het eerste gezicht lijken de gebouwen veel van elkaar af te wijken, maar niets is minder waar. Ondanks de verschillende materialen zorgen de plastische volumes, typische baksteenoppervlaktes en goed uitgedachte integratie in het omgevende Leielandschap ervoor dat zowel de kliniek als de villa typische exponenten zijn van van de Veldes tweede Belgische periode.
De betonnen luifels, fijne stalen raamprofielen en de grote afgeronde ramen zijn elementen die ook in de Boekentoren voorkomen en getuigen van de belangrijke plaats die de Deinse gebouwen innemen binnen het oeuvre van Henry van de Velde.
Na het overlijden van Dokter Martens werd de polikliniek, die momenteel dient als privéwoning, beschermd als monument. Villa Landing daarentegen is tot op vandaag niet beschermd, en is in gebruik als restaurant ‘Au Bain-Marie’.
Winactie
Naar aanleiding van de 50ste verjaardag van het overlijden van dokter Martens brengt Stichting Kunstboek het historisch onderzoek van Benoît Vandeputte uit in boekvorm. Het verhaal van Dokter Adriaan Martens en zijn connectie met Henry van de Velde is niet als enige verhaal ter te lezen in het boek ‘Adriaan Martens en Henry van de Velde – Geneeskunst aan de Leie’. Daarnaast wordt ook de focus gelegd op de originele materialen en kleurschema’s van de architect, de interieurdecoratie en kunstcollectie in zowel de polikliniek en Villa Landing. Daarnaast wordt ook stilgestaan bij de erfgoedwaarde van beide gebouwen.
In samenwerking met de auteur en uitgever, mogen we één exemplaar van dit boek weggeven! Kans maken? Doe mee met enkele simpele wedstrijdvragen, vul je gegevens in en maakt meteen kans.
** Deze actie is afgelopen. **
De wedstrijd loopt tot vrijdag 30 november, 23u59. De winnaar wordt persoonlijk gecontacteerd.
Het boek Adriaan Martens en Henry van de Velde – Geneeskunst aan de Leie telt 112 pagina’s. Het is te koop voor 26,95 euro en kan opgehaald worden bij de auteur in Gent (na afspraak via mail) en is ook verkrijgbaar bij onder meer Standaard Boekhandel, Fnac, het Design Museum Gent en in het Museum van Deinze en de Leiestreek.
Tekst: Peter Van de Sijpe & Benoît Vandeputte / Fotografie: Timpa